Banning revisited, een zoektocht naar ‘de ziel’ van de Overijsselaren.

In 2001 maakte ik in Groningen, toen ik daar begon met een grootschalig onderzoek naar de kerkelijke verhoudingen, kennis met de zevendelige reeks Handboek Pastorale Sociologie. Een monumentale studie, die tussen 1953 en 1962 verscheen, waarin de toenmalige stand van het kerkelijk leven in nagenoeg alle regio’s en grote plaatsen van Nederland in kaart werd gebracht. De reeks was in de eerste plaats bedoeld als kennisbron voor hervormde predikanten en kerkelijk werkers. Initiatiefnemer en redacteur was de predikant/theoloog prof. dr. Willem Banning, die van 1946 tot en met 1958 buitengewoon hoogleraar kerkelijke en wijsgerige sociologie was in Leiden. Hij schreef de bijdragen niet zelf, maar vroeg doelbewust ‘streekdeskundigen’ (niet zelden dominees) de kerkelijke en godsdienstige ontwikkelingen te beschrijven en daarmee min of meer ook 'de ziel van het volk', van hun directe buren bloot te leggen. (Handboek I, p.6)

Sindsdien heb ik voor verschillende regionale en plaatselijke projecten steevast de beschrijvingen uit het Handboek Pastorale Sociologie geraadpleegd. In het vierde deel van de reeks (uit 1957) wordt de godsdienstigheid en (on)kerkelijkheid in verschillende delen van Overijssel en Gelderland beschreven. Hierin stonden volgens Banning ‘sterk traditioneel-godsdienstige gebieden en vormen van gemeenteleven’ centraal. Toch kwam ook in het oosten het geloofsleven onder druk te staan. Zoals in eerdere delen al voor delen van het westen en het noorden van het land was geconstateerd. 'Mogen dan', zo benadrukte Banning, ‘de leiders van het kerkelijk-godsdienstig leven geleerd hebben en wakker zijn'. Want, zo vervolgde hij, '"Traditie" betekent behalve een bewaarde schat ook het doorgeven ervan in nieuwe vormen aan nieuwe generaties'. (Handboek IV, p.6)

Aan de hand van de Overijsselse bijdragen uit dat deel ga ik de komende tijd op zoek naar de tegenwoordige 'ziel' van mijn provinciegenoten. Wat is er in kerkelijk en sociaal-maatschappelijk opzicht (verder) verloren gegaan? Waar geloven de Overijsselaren nu in en wat geeft hen houvast? Welke tradities en gebruiken zijn verdwenen? En welke nieuwe en/of aangepaste zijn daarvoor in de plaats gekomen?

Met Blauwnet wil ik de komende tijd geregeld richting Salland en Twente afreizen en van station naar station wandelen. Ondertussen hoop ik zoveel mogelijk zielenherders, plaatselijke politici en andere betrokken personen te spreken. De eerste afspreken zijn al gemaakt.

Wordt vervolgd…